Meld vliegoverlast nu >Komende dinsdag vergadert de Eerste Kamer over het niet nakomen van de voorwaarden voor staatssteun door KLM, zoals vastgesteld door staatsagent dr Jeroen Kremers. Het bedrijf stuurde de Kamerleden alvast een brief die wel enige kanttekeningen kan gebruiken.
Kanttekeningen zijn nodig omdat ondertekenaars Marjan Rintel en Erik Swelheim, respectievelijk algemeen en financieel directeur van KLM, de gang van zaken nogal eenzijdig afspiegelen. Daarom een open brief in de hoop dat de Kamerleden optimaal beslagen ten ijs komen.
Na een kort dankwoord voor de coronasteun stellen beide directeuren dat er sprake is van een geslaagde reddingsoperatie, “zodat Nederland weer kan vliegen”. Belangrijke aantekening hierbij is dat gemiddeld zo’n 70 procent van de KLM-passagiers buitenlandse overstappers zijn die nauwelijks waarde toevoegen aan de Nederlandse economie, maar wel veel overlast en vervuiling veroorzaken.
Gemiddeld 70 procent van KLM’s passagiers zijn overstappers en gebruiken Schiphol slechts als tussenstation. Ze hebben niets te zoeken in ons land, leveren vrijwel geen bijdrage aan de economie, behalve veel herrie en vervuiling. Slechts op vijf (vooral vakantie-) bestemmingen vervoert KLM hoofdzakelijk mensen uit de thuismarkt van of naar ons land.
Vooral veel bloemenEven verderop meldt KLM dat het vooral veel essentiële goederen vervoert, zoals medicijnen, voedsel en ‘cruciale onderdelen’ die de samenleving draaiende houden. Vergeten te vermelden is dat via Schiphol vooral veel bloemen worden vervoerd, vanuit lagelonenlanden waar pesticidegebruik nauwelijks wordt beteugeld, via Schiphol naar de wereldmarkt. Bloemen die zeven dagen na Schiphol verdord in een groenbak verdwijnen in Tokio of New York City, maar door het overvliegen veel klimaatschade hebben veroorzaakt.
Rintel en Swelheim vervolgen hun verhaal met de mededeling dat de staatslening “zelfs met 80 miljoen euro rente is terugbetaald”. Maar dat bedrag bestaat niet alleen uit rente, maar bevat ook een premie voor de garantstelling door de belastingbetaler van 2,4 miljard aan commerciële kredieten.
De totale faciliteit van 3,4 miljard euro – inclusief de miljard euro aan directe lening – heeft KLM gedurende zo’n twee jaar dus 2,35 procent aan rente en premies gekost. Voorwaar geen slecht tarief voor een bedrijf dat op het moment van afsluiten op omvallen stond. Of anders gezegd: een substantiële subsidie vanuit de belastingpot.
Verontwaardigd over renteBijzonder is dan ook de toevoeging “zelfs” in de tekst van KLM. Had het bedrijf verwacht géén rente verschuldigd te zijn terwijl er destijds een groot risico bestond op een faillissement? De formulering van deze zin getuigt van weinig voeling met het sentiment in de samenleving en met de gangbare voorwaarden in het bedrijfsleven waar risicovolle leningen duur zijn vanwege de grote kans op het uitblijven van terugbetaling.
In een volgende passage doen de beide KLM-directeuren het voorkomen alsof het een gunst was om aan de voorwaarden te voldoen die voor alle andere bedrijven ook gelden. Overigens wordt hier niet ingegaan op het feit dat van alle ondernemingen in ons land KLM veruit de grootste ontvanger was van NOW-steun. Met in totaal 2 miljard euro stak het bedrijf met kop en schouders uit boven alle andere bedrijven. Het was zo’n 80.000 euro per KLM-baan die na de pandemie overbleef. Terwijl NOW bedoeld was om de werkgelegenheid veilig te stellen, kwamen in die periode zo’n 5.000 KLM-ers op straat te staan, waarbij vooral de slechtst betaalde medewerkers het slachtoffer werden. De duurbetaalde piloten bleven buiten schot.
Nog zo’n passage uit de brief aan de Eerste Kamer. De voorwaarden voor de leningen “zagen toe op”. Maar hier vat KLM wel erg veel samen onder voorwaarde IV, “overige”. Zo blijft de belastingontwijking door piloten – die volop profiteerden van de NOW-steun door mensen die wél belasting betaalden – buiten beeld.
Misinterpretatie KLMVervolgens komen Rintel en Swelheim voor de zoveelste keer aan met de eigen interpretatie van een uitspraak van de International Labour Organisation (ILO) van de Verenigde Naties. Die zou de Nederlandse overheid op de vingers hebben getikt vanwege de bemoeienis met de arbeidsvoorwaarden van KLM-ers.
Dat is nogal kort door de bocht, als gekeken wordt naar de uitspraak zelf in plaats van naar KLM’s interpretatie. In de uitspraak staat namelijk dat er sprake was van een exceptionele situatie (de coronapandemie) en dat de bemoeienis van de Staat met de arbeidsvoorwaarden van KLM-ers binnen de regels viel. Daarmee was de zaak afgedaan voor de Verenigde Naties.
Vervolgens constateert KLM terecht dat werknemers tegenwoordig makkelijk kunnen kiezen voor andere werkgevers en insinueert daarmee dat de continuïteit van het bedrijf in gevaar kan komen.
Dat hebben de beide directeuren goed gezien. Veel jonge mensen willen niet langer werken bij grote vervuilers als KLM. Het bedrijf staat op eenzame hoogte wat betreft de uitstoot van onder meer koolstofdioxide (klimaat), stikstofoxiden (natuur) en zeer zorgwekkende stoffen (volksgezondheid). Eerder deze week werden Schiphol en KLM nog op de vingers getikt door de Arbeidsinspectie vanwege die levensgevaarlijke uitstoot.
Wat hierbij ook van belang is: een krappe arbeidsmarkt kan niet een reden zijn om afspraken eenzijdig aan de kant te schuiven.
De passage in KLM’s brief als zou de staatsagent aangeven dat de besparing op beïnvloedbare kosten ruimschoots is gehaald, is niet terug te vinden in de rapportages. Integendeel: de staatsagent waarschuwt juist herhaaldelijk dat de besparingen niet worden gehaald.
Elders wel bijdrage aan publieke zaakHet kiezen voor andere werkgevers door medewerkers van KLM heeft een door de directie onbenoemd voordeel: doorgaans dragen andere werkgevers wél bij aan de publieke zaak door de afdracht van bijvoorbeeld omzetbelasting, winstbelasting en accijnzen op brandstof. Voor KLM geldt dat niet. Een medewerker die vanuit KLM overstapt naar een andere werkgever levert daarom vrijwel per definitie een grotere bijdrage aan de samenleving als geheel.
Dan richt Rintel het vingertje op anderen. Terwijl de staatsagent graag zag dat het bedrijf zou komen tot besparingen op “beïnvloedbare kosten”, komt de KLM-baas met een argument dat Schiphol de tarieven zo fors heeft verhoogd.
Afgezien van het feit dat de tarieven niet door KLM zijn te beïnvloeden, vergeet zij te vermelden dat Schiphol ondanks de hogere tarieven nog steeds de goedkoopste megahub van West-Europa is. Het volgende argument, het omvliegen vanwege de Russische oorlog tegen Oekraïne, is ook al buiten de invloed van Rintel (voor zover wij dat kunnen inschatten). Het is bovendien een verhoging van de kosten die voor iedere Westerse vliegfirma geldt. Ook Lufthansa en British Airways moeten omvliegen.
Appels met perenVerderop voelt Rintel zich weer achtergesteld ten opzichte van andere bedrijven. Want de banken hoefden geen salarissen te matigen tijdens de banken- en eurocrisis van 2007 en 2008. Een onheuse vergelijking omdat er destijds volledig verschillende voorwaarden waren verbonden aan wat tijdens corona NOW-steun werd genoemd. Toen mochten werknemers niet worden ontslagen bij het accepteren van steun op straffe van terugbetaling. En werden complete bedrijven overgenomen zodat deze onder bewind kwamen van de Staat. Het is KLM allemaal bespaard gebleven.
Dan klaagt de KLM-directie opnieuw over de betaalde rente, die gezien de situatie waarin het bedrijf verkeerde een koopje kan worden genoemd. Let wel: er was destijds geen reguliere bank te vinden die het bedrijf zonder garanties ook maar één euro wilde uitlenen. De waarde van het bedrijf op de effectenbeurs – dat wil zeggen heel Air France-KLM – zakte regelmatig onder de 2 miljard euro, terwijl het bedrijf zo’n 10 miljard euro nodig had om te overleven. Geen bank of andere investeerder die daarvoor te porren was.
Belastingontwijking pilotenEn dan eindelijk, richting het einde van de brief van Rintel, volgt een passage over de “mogelijke belastingontwijking door piloten en cabinemedewerkers”. Laat dat mogelijke maar weg, wat ons betreft, want het internet staat bol van de boekhoudkantoren die deze service expliciet aanbieden aan de piloten.
Het is Rintel een doorn in het oog, zo meldt ze de leden van de Eerste Kamer. Dat is twijfelachtig: na de start is door KLM herhaaldelijk met piloten gesproken over een cao met forse salarisverhogingen, maar zonder de beloofde stop op belastingontwijking. Inmiddels is er binnen de organisatie helemaal geen overleg meer om deze praktijken te beëindigen. Dat is des te schrijnender omdat het deze zelfde belastingontwijkende werknemers zijn die optimaal profiteerden van de miljarden euro’s aan steun van burgers die wel netjes al hun belastingen betaalden.
Kamerleden die slechts De Telegraaf lezen zouden de indruk kunnen hebben dat KLM goed bezig is op het vlak van verduurzaming. Maar de maatregelen die de directie zelf aanhaalt in de brief aan de Eerste Kamer vergen enige nuancering. Alternatieve brandstoffen (SAF) blijken volgens de meest recente inzichten niet beschikbaar te zijn op de schaal die de vliegindustrie nodig heeft. Bovendien veroorzaken de non-CO2-effecten van SAF minstens zoveel klimaatschade als fossiele brandstoffen, mogelijk zelfs meer.
Maatregelen als minder gewicht aan boord blijken zich vooral te beperken tot het meenemen van minder ondergoed door het personeel. En het elektrificeren van grondmaterieel werd al genoemd in een milieuvergunning die Schiphol in 1992 verkreeg – ruim dertig jaar geleden! Rondkijkend op Schiphol is daar tot op heden weinig mee gedaan.
Stiller niet stilKLM wil overduidelijk een wit voetje halen bij de senatoren in de Eerste Kamer, getuige de uitspraak dat het “zoveel mogelijk” de stilste toestellen wil gaan inzetten in de nacht.
Omwonenden zijn inmiddels gepokt en gemazeld in de newspeak uit de vliegindustrie. Als eerste komt de vraag op waarom KLM dan niet nu al die stilste vliegtuigen inzet in de nacht? Vervolgens vragen mensen zich af wat “zoveel mogelijk” betekent. Het klinkt nogal vrijblijvend.
Maar het belangrijkste probleem blijft onbesproken in de brief: “Stillere vliegtuigen” zijn nog steeds niet en worden ook nooit stil. Zelfs de allermodernste toestellen maken zoveel herrie dat omwonenden er massaal wakker van worden. Dat mensen om de twee minuten het gesprek moeten onderbreken in hun eigen tuin. En dat zij als gevolg daarvan een grotere kans hebben op hart- en vaatziekten, verlies van cognitieve vaardigheden en hun woning in waarde zien dalen.
Minder herrie is fout frameVervolgens misleiden Rintel en haar financiële man de Eerste Kamer met een passage over het aantal mensen dat zwaar te lijden heeft onder de vliegherrie.
“Wij committeren ons aan minder geluid voor de omwonenden”, jokt Rintel. Het gaat immers rond Schiphol niet over minder geluid, maar over minder mensen die met vliegherrie worden geconfronteerd. Dat zijn twee totaal verschillende grootheden. Het geluid neemt nauwelijks af, maar daar wordt de vliegindustrie niet op afgerekend.
Wel op het aantal mensen dat hinder ondervindt. Maar wat als zo’n burger precies onder een vliegroute woont? Voor die (grote) groep mensen bestaat geen enkele rechtsbescherming of geen enkel maximum geluidsniveau. Zij worden opgeofferd aan de private belangen van de vliegindustrie en bevinden zich in een rechtsvacuüm omdat bezwaar of beroep tegen nieuwe vliegroutes onmogelijk is gemaakt door opeenvolgende kabinetten.
Altaar van de vliegindustrieDie nare positie is geen natuurverschijnsel, het is een politieke keuze om grote groepen burgers te slachtofferen op het altaar van de luchtvaartsector. Zij worden door het huidige beleid gedegradeerd tot tweederangsburgers. Volledig in strijd met de artikel 1 van de Grondwet.
De KLM-directie draaft door in de brief aan het parlement. Volgens Rintel zijn nieuwe toestellen 25 procent zuiniger dan de huidige toestellen. Maar dat is geen absoluut getal. De winst is in het gunstigste geval een kwart zuiniger per passagier. Maar de nieuwe toestellen zijn groter en vervoeren meer passagiers en bovendien worden er meer nieuwe toestellen gekocht dan er uit bedrijf worden genomen. Per saldo betekent dat juist méér CO2-uitstoot in plaats van minder.
Het lijkt een nobel streven: de stilste vliegtuigen in de nacht inzetten. Maar ook die stilste vliegtuigen maken enorm kabaal. Geluidspieken van 80 tot 90 decibel middenin de nacht boven drukbevolkte wijken zijn eerder regel dan uitzondering. Tienduizenden mensen worden er wakker van en kunnen de slaap maar moeizaam herpakken voordat het volgende vliegtuig er alweer aan komt. De aanslag op de productiviteit van deze burgers moet worden opgehoest door alle andere werkgevers in ons land.
Geen tijd voor minder hinderEn dan propageert KLM ook nog de “slimmere en stillere operationele maatregelen” waarvan de luchtverkeersleiding keer op keer heeft aangegeven geen tijd te hebben voor dergelijke modernismen. De verkeersleiding kampt met een structureel tekort aan gekwalificeerde medewerkers, terwijl de “stillere maatregelen” juist meer mankracht vergen. In de praktijk komt er dus niets van terecht. De zoveelste dooie mus, geserveerd door de KLM-top.
Was getekend,
Naschrift SchipholWatch
Zeer gewaardeerde leden van de Eerste Kamer,
Wij kennen de zware en belangrijke rol van uw Kamer en weten dat u zich met een grote verscheidenheid aan maatschappelijke onderwerpen bezighoudt.
Wij bij SchipholWatch doen niet anders dan de ontwikkelingen volgen in de luchtvaartindustrie, gezien vanuit het perspectief van de omwonenden. We beschikken daardoor over veel kennis en ervaring in dit dossier.
Met deze open brief proberen wij oprecht een inhoudelijke bijdrage te leveren aan het debat dat u gaat voeren over de staatssteun aan KLM. We hopen dat u met onze kanttekeningen de brief van de KLM-directie beter op waarde weet te schatten.
Al veel te lang heeft de luchtvaartindustrie vrij spel in ons land, ten koste van de leefomgeving en van het levensgeluk van tienduizenden burgers. In onze optiek is het de hoogste tijd om paal en perk te stellen aan deze sector en de bestaande wetgeving te gaan handhaven.
We wensen u een vruchtbaar debat toe en zijn voor- en achteraf graag bereid om uw vragen te beantwoorden. Stuur ons een mail op [email protected] of bel 020 528 7855.
27 januari 2024, 10:01