Onzorgvuldigheid de norm bij aanpak PFAS-problemen door Schiphol Groep

De PFAS-verontreiniging op en rond Rotterdam Airport geeft aan dat de lakse aanpak door de Koninklijke Schiphol Groep geen eenmalig ‘foutje’ is, maar duidt op een patroon. Wegkijken, uitstellen en ontkennen is de norm. Groot alarm eerder deze week toen De Telegraaf in een groot artikel repte over de PFAS-vervuiling op en rond Schiphol en de GGD Rotterdam-Rijnmond eigenaren van volkstuintjes bij RTHA waarschuwde om vooral geen groenten te eten die zij daar telen in de volle grond. Beter is het om de gewassen te plaatsen in losse bakken zodat er geen contact kan zijn met de vervuilde grond rond het vliegveld. Besproeien met slootwater wordt afgeraden en werken in de tuintjes mag alleen nog maar met handschoenen aan. Intern al heel lang bekendDe waarschuwingen komen niet uit de lucht vallen. Uit eigen onderzoek van SchipholWatch blijkt dat Rotterdam Airport – eigendom van de Schiphol Groep – al sinds 2018 op de hoogte is van de gevaarlijke vervuiling. Bij het bedrijf Schiphol is deze kennis al veel langer aanwezig, zeker sinds de grote milieuramp in 2008 die De Telegraaf ook noemt. Het gaat dan met name om één van de gevaarlijkste van die stoffen, PFOS of voluit perfluoroctaansulfonzuur. Sinds 2009 is deze stof opgenomen in het Verdrag van Stockholm. Het gif werd toen uit de markt genomen, behalve voor kritische toepassingen, waaronder in de luchtvaartindustrie. PFOS is zeer schadelijk voor mens en dier. Het tast onder meer het immuunsysteem aan, veroorzaakt vruchtbaarheidsproblemen en kanker. De vervuiling in Rotterdam werd een jaar na de ontdekking direct gekoppeld aan de activiteiten van het vliegveld. Dat gebeurde in een rapport van Tauw. “Er is waarschijnlijk niet alleen sprake van atmosferische depositie, maar ook van meer lokale bronnen van verontreiniging met PFAS, zoals activiteiten met PFAS-houdend blusschuim op of nabij het terrein”, zo schreven de onderzoekers destijds. Uit datzelfde rapport blijkt dat er sprake is van meerdere vormen van milieuverontreiniging. Niet alleen PFAS, maar ook zware metalen, de gevreesde en kankerverwekkende polycyclische koolwaterstoffen (PAK) en polychloorfenyl (PCB) werden aangetroffen. Zelfs werd asbest aangetoond, zij het in niet-bedreigende concentraties. Eindelijk stempel ernst en spoedRuim twee jaar na dit onderzoek kreeg de verontreiniging op Rotterdam Airport het stempel ‘ernst en spoed’. De concentratie van met name PFOS blijkt volgens een notitie van ingenieursbureau Tauw ver boven de grens te liggen die het RIVM levensgevaarlijk vindt. Die grens ligt op 60 microgram PFOS per kilogram grond, maar plaatselijk worden waarden gemeten die boven de 1000 microgram liggen, bijna twintig keer de norm. Tauw gaat er dan vanuit dat “het merendeel van de PFOS-verontreiniging in grond en grondwater is ontstaan voor 1987 door het gebruik van PFAS-houdend blusschuim”. Dat zou volgens de ingenieurs in gebruik zijn geweest vanaf de jaren ’60 tot het in 2020 ook voor de vliegindustrie werd verboden. Het ‘voordeel’ van historische verontreinigingen is dat hiervoor veel soepeler regels gelden dan voor nieuwe vervuilingen. Opruimen kan dan in de meeste gevallen worden vermeden, net als de hoge kosten die ermee gepaard gaan. Onduidelijke verplichtingOp de eigen website meldt RTHA niet te weten sinds wanneer de PFAS-stoffen daar in de grond zitten. “Op het moment dat het vliegveld verplicht werd om met PFAS-houdend blusschuim te werken, was er nog onvoldoende kennis aanwezig over de aard van deze stoffen”, staat daar te lezen. Niet uitgelegd wordt daar wie deze verplichting heeft opgelegd aan het vliegveld. Wel bekend is dat PFOS al in 2009 werd opgenomen op de lijst van verboden middelen vanwege de grote schade die dit gif kan aanrichten. En dat het vliegveld sinds 2018 bekend was met de aanwezigheid ervan. En pas deze week “vervolgonderzoek” start naar deze PFAS-vondst. Talmen met aanpakHet is een patroon dat ook te zien is op en rond Schiphol. Daar wordt al sinds het grote incident in 2008 met gelekte PFOS uit een KLM-hangar getalmd met de aanpak. Met rechtszaken is zelfs vergeefs geprobeerd de schuld in de schoenen van andere instanties te schuiven, zoals het Hoogheemraadschap Rijnland. Daarmee zouden de kosten voor rekening van de belastingbetaler zijn gekomen, een idee dat de luchtvaartsector ongetwijfeld aansprak. Tot op de dag van vandaag is nauwelijks opgeruimd en slechts geprobeerd de verontreiniging in te dammen en rond te schuiven. Aan de interactieve kaart te zien die wij samenstelden op basis van data van het Forever Pollution Project, heeft die strategie niet gewerkt. Inmiddels wordt vrijwel overal in een straal van tien kilometer PFOS gevonden in de bodem, het grondwater en in het slib in het oppervlaktewater. Schiphol heeft nu vergunning aangevraagd voor het oprichten van een eigen PFAS-wasinstallatie, maar de werking daarvan is nog grotendeels onbewezen. Vragen erover weigert de vergunningverlener te beantwoorden. Tot op heden is de gifgrond slechts ‘tijdelijk’ opgeslagen of in duizenden vrachtwagens uitgereden naar buurgemeenten waar het gif nieuwe problemen creëert. Zo is het natuurpark Nauerna bij Assendelft inmiddels voor het publiek gesloten en bestaat er grote onzekerheid over de gevolgen van de PFOS voor een voedselbos naast het – deels met Schiphol-grond gebouwde – Groene Schip in Spaarnwoude.