Waarom de natuurvergunning voor Schiphol immoreel is

Er is veel mis met de vorige week verleende natuurvergunning van Schiphol. Niet alleen inhoudelijk, niet slechts procedureel, maar vooral ook moreel gezien. We leggen het uit. Eergisteren publiceerden we een reeks tweets over het juridisch gesteggel achter de schermen tussen de ministeries van Infrastructuur en Landbouw over deze vergunning. We kregen daar inzicht in dankzij een beroep op de Wet open overheid door MOB, de club van Johan Vollenbroek. Hij had de overheid gevraagd om inzage in alle documenten die te maken hebben met de perikelen rond de natuurvergunning van Schiphol (en de andere vliegvelden). Maar de gevraagde documenten bleven steeds uit, al verschillende keren had de rechter daarom dwangsommen opgelegd. Tot nu, dagen na het afgeven van de natuurvergunning voor Schiphol, belandden opeens 2.500 pagina’s aan interne overheidsinformatie in de bus. En dat is nog lang niet alle informatie die is opgevraagd, volgens Vollenbroek ontbreken nog vele duizenden pagina’s. Nooit eerder is er zoveel papierwerk verzet voor één natuurvergunning. Handjeklap en geitenpaadjesDe documenten ademen de sfeer van handjeklap en geitenpaadjes. Vooral onder druk van het ministerie van Infrastructuur ontstaan harde discussies met de ambtenaren van LNV, verantwoordelijk voor het al dan niet verlenen van de natuurvergunning. De discussies hebben zichtbaar niet de intentie om de natuur zo goed mogelijk te beschermen – zoals bedoeld in de wet – maar vooral om mazen in de wet te vinden waarmee Schiphol optimaal te faciliteren is. Dat leidt tot bizarre omweggetjes, zoals inmiddels is gebleken uit de krakkemige natuurvergunning die is uitgegeven. De onderliggende documenten kloppen niet, de gevolgde procedures zijn niet conform de regels en de uitkomsten zijn – om het netjes te zeggen – gekunsteld. Schiphol krijgt een vergunning voor maximaal 500.000 vluchten, terwijl nul komma nul rekening is gehouden met de schade die het vliegverkeer aanricht aan de lijdende natuur. RechtsongelijkheidEen paar voorbeelden. Schiphol kocht een tiental boerderijen op voor een bedrag van zo’n 25 miljoen euro. Waar geen enkel ander bedrijf de groene stikstof (NHx) van opgekochte boerenbedrijven mag overhevelen naar de productie van grijze stikstof (NOx uit straalmotoren), wordt Schiphol geen strobreed in de weg gelegd. Deze werkwijze heeft helemaal niets te maken met natuurbescherming. De Nederlandse natuur gaat ten onder aan een overdosis aan stikstof en de biodiversiteit neemt in razend tempo af, maar Schiphol wordt via onwettige trucs in staat gesteld als enige in Nederland onbelemmerd door te gaan met het vernietigen van de omgeving. Woningbouw ligt stil, boeren moeten hun bedrijven inleveren, netbeheerders kunnen geen transformatoren meer bouwen en toneelvoorstellingen worden afgelast vanwege teveel stikstofuitstoot. Maar Schiphol krijgt toestemming ongeremd terug te groeien naar 500.000 vliegbewegingen. Tien keer zoveel stikstofDat is immoreel, temeer daar iedere kilogram stikstofruimte die Schiphol overneemt van boerenbedrijven omgezet wordt in tien kilogram extra stikstofoxiden uit vliegtuigen. Immers wordt volgens de TU Delft slechts tien procent van de stikstofuitstoot toegerekend aan de luchtvaartsector. De overige 90 procent verdwijnt miraculeus door handige afkapgrenzen op onder meer 900 meter vlieghoogte. Op deze manier werkt de stikstofopkoop door Schiphol als multiplier voor de aangerichte natuurschade. Een grof schandaal, waarvoor Nederland vroeg of laat de rekening gepresenteerd krijgt in de vorm van onherstelbaar beschadigde natuur. Dat kan bovendien grote financiële gevolgen krijgen, als de Europese Unie de Nederlandse vorderingen op het dossier natuur beoordeelt en start met het uitdelen van boetes. Schiphol kon de vergunning versieren omdat de overheid een soort PAS-regeling optuigde, speciaal voor de vliegindustrie. Het kabinet weet dat het vliegveld niet voldoende compensatie biedt voor de uitgestoten stikstof, maar gokt erop dat de rechtszaken jaren gaan duren. En hoopt dat Schiphol na die procedures zijn zaakjes wél op orde heeft. WisseltrucMaar de natuurbeschadiging is in het geval van Schiphol ernstiger. Want bij het opkopen van boerenbedrijven is het Schiphol slechts te doen om de stikstofruimte. Daarvoor beloont het de uitgekochte boeren vorstelijk, met duizenden euro’s per opgeleverde kilogram stikstofruimte. Boeren onderling zijn veel schappelijker. Twintig tot vijftig euro per kilogram – dat is de prijs die ‘onder ons’ op de factuur komt. Het is natuurlijk hilarisch dat de duurbetaalde cfo (chef financieel onbenul) van het vliegveld zich zo bij de neus laat nemen, maar dit opkoopgedrag leidt tot een nevenverschijnsel dat bij het grote publiek nauwelijks bekend is. Want wat is het geval? Naast de stikstofrechten beschikt iedere boer over dierenrechten. Die worden niet aan Schiphol overgedaan, maar aan een collega-boer. Die veehouder krijgt daarmee het recht extra dieren te houden. Het enige dat dan nog nodig is, is het aankopen van de bijbehorende stikstofruimte. Die koopt hij op de onderlinge markt, niet voor duizenden euro’s per kilogram zoals Schiphol betaalt, maar voor maximaal vijftig euro per kilogram en vaak minder. Dit gebeurt steeds opnieuw, zo weet een van de boeren van wie alleen de stikstofruimte werd overgenomen door Schiphol (en dus niet de stallen). Het eindresultaat: na de verkoop van stikstofrechten aan Schiphol wordt nog steeds evenveel vee gehouden. Soms op een andere plek, maar het komt ook voor dat een volgende boer de complete stallen overneemt van een door Schiphol uitgekochte veehouder en daarbij de benodigde stikstofruimte aankoopt bij weer een andere boer. Geen kraaiende haanDe duizenden euro’s per kilogram stikstofuitstoot die Schiphol betaalde wordt zo teruggekocht voor 20 euro per kilogram en op dezelfde plek gaat het veehouden vrolijk verder. Geen haan die ernaar kraait – de Rijksoverheid niet, de provincie niet en de gemeenten al helemaal niet. Ondertussen is de stikstofuitstoot niet afgenomen, maar kan Schiphol toch doorgroeien naar jaarlijks een half miljoen zwaarvervuilende vluchten. Per saldo betekent het dat niet alleen de uitstoot met een factor tien vermeerdert door de voor Schiphol voordelige afkapgrenzen, maar ook dat de oorspronkelijke uitstoot van de veehouders volledig in stand blijft. SchipholWatch heeft documenten over deze parallelle handel in stikstofruimte en dierenrechten mogen inzien bij een boer die een deal sloot met Schiphol. Hij ziet zichzelf als een winnaar van de Staatsloterij en dankt God op zijn blote knieën dat de transactie met cfo Robert Carsouw is rondgekomen. Na een leven van hard werken mag hij zich kort na zijn vijftigste verjaardag multimiljonair noemen. Een gloednieuwe dikke Mercedes G63 AMG – met vijfenhalf liter V8 en dubbele turbo – is al besteld. Geen intentie natuur te beschermenHet is hem gegund, wat ons betreft. Maar de hele gang van zaken toont onomstotelijk aan dat het kabinet nog steeds geen enkele intentie heeft om kwetsbare natuurgebieden daadwerkelijk te beschermen. Ondanks miljarden aan gereserveerde belastingcenten, tientallen miljoenen aan ingehuurde juristen en specialisten en ondanks alle mooie praatjes krijgt de natuur het onder dit beleid alleen maar zwaarder te verduren. En Schiphol? Schiphol hebben we nog nooit kunnen betrappen op enig bewustzijn over de schade die het aanricht aan leefomgeving, natuur en klimaat. Het zal ze letterlijk worst wezen. Schiphol heeft zijn vergunning binnen en de hele vliegindustrie laat de kurken ploppen. Maar deskundigen als Johan Vollenbroek weten met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat deze vergunning geen stand gaat houden bij de rechter. Niet alleen zijn de aannames ronduit dubieus, ook zijn de gevolgde procedures ontoereikend en heeft de overheid meer dan genoeg steken laten vallen om een nederlaag voor het ministerie van Landbouw aannemelijk te maken. Burger moet weer naar de rechterHet is allerminst onwaarschijnlijk dat de milieubeweging via de rechter voor elkaar krijgt dat Schiphol terugmoet naar pakweg zo’n 300.000 vluchten per jaar. De verleende vergunning biedt talloze aanknopingspunten om succesvol aan te vechten. En ja, dat mag nog enkele jaren in beslag nemen, maar de kans is groot dat burgers en de natuur uiteindelijk aan het langste eind zullen trekken. Het kabinet vertoont hier ronduit immoreel gedrag. Het neemt een juridisch rammelend besluit waarmee ernstige schade wordt berokkend aan de natuur en aan andere sectoren dan de luchtvaart, en laat het nu aan burgers en milieuorganisaties over om de rechtsorde te herstellen. Eén lichtpuntje: op 22 november kunt u weer stemmen.