‘Slechte wetgeving en gebrek aan handhaving dwingen burger naar de rechter’

Gebrekkige wetgeving door ministeries en het parlement en onvoldoende handhaving van bestaande wetgeving dwingen burgers naar de rechter te stappen. Het is hun laatste mogelijkheid om recht te halen. Dit zegt de Raad voor de Leefomgeving en infrastructuur (Rli) in zijn jongste advies aan de regering. De manco’s in wetgeving en handhaving leiden tot een disbalans in de verhouding tussen de rechterlijke, wetgevende en uitvoerende macht. “De bewaking van de rechtsstaat is te eenzijdig uitsluitend bij de rechter komen te liggen. De oorzaak hiervan ligt bij de twee laatstgenoemde machten: het parlement en de regering. Het is immers ook hún taak om de rechtsstaat te bewaken de regels van het recht te respecteren.” Het advies van Rli komt precies op het moment dat – met name radicaal-rechtse – partijen in de Tweede Kamer fantaseren over het beperken van de toegang tot de rechter van milieu- en belangenorganisaties zoals SchipholWatch. Rechter niet het probleemDe raad stelt dat die toegang tot de rechtspraak niet het probleem is, integendeel juist een garantie is voor de rechtsbescherming van burgers tegenover de Nederlandse staat. Het is integraal onderdeel van de vrijheid en vormt een wezenlijk onderdeel van de democratie. Rli adviseert de regering daarom de koe bij de horens te vatten. Zo kunnen ministeries hun juridische afdelingen versterken, zodat wetten vooraf goed worden getoetst aan de Grondwet, Europese richtlijnen en internationale verdragen. Dat voorkomt dat er achteraf misverstanden ontstaan en dat vervolgens rechters uitspraken moeten doen die de regering minder goed uitkomen. De raad signaleert verder dat in de huidige wetgeving de Europese richtlijnen minimaal worden geïmplementeerd. De wetgever gaat voor het absolute minimum, maar zou moeten kiezen voor een robuuster invulling van de Europese afspraken in nationale wetgeving. Ook dat voorkomt procedures achteraf. Handhaven noodzakelijkBelangrijk is verder dat de overheid ingrijpt als de regels worden overschreden – zoals jarenlang het geval is in het dossier Schiphol. En het is zaak om vergunningen tijdig te actualiseren zodat het niet meer kan voorkomen dat bijvoorbeeld een vliegveld decennialang actief is zonder de wettelijk vereiste vergunningen. Rli pleit voor een speciale rechtbank die geschillen over de leefomgeving behandelt. Bijzonder is dat de raad vindt dat hoger beroep dan achterwege kan blijven. De adviesraad benoemt het dossier Schiphol expliciet en meerdere malen in het advies. Uitgebreid wordt ingegaan op de zaak die de stichting Recht op Bescherming tegen Vliegtuighinder heeft gewonnen. Het is een schoolvoorbeeld van een overheid die faalt in het opstellen van wetten en het vervolgens handhaven ervan. Schiphol werkt al jaren buiten de grenzen van de wet, maar er vindt nauwelijks handhaving plaats. Geluidsgrenzen worden straffeloos overschreden, arbeidsomstandigheden zijn ziekmakend en de PFAS-vervuiling heeft inmiddels de hele regio besmet. Schiphol is daarmee een perfect voorbeeld voor de misstanden in wetgeving en handhaving die Rli signaleert.