Vliegtickets goedkoper dan groente? Een bekend citaat van Karl Marx is dat de geschiedenis zich herhaalt, eerst als tragedie en dan als farce. Misschien slaat dat nu op de regeringen waar Geert Wilders deel aan heeft? Op zijn grapje liet Marx een zin volgen die veelzeggender is. „De mensen maken hun eigen geschiedenis, maar zij maken die niet uit vrije wil, niet onder zelfgekozen, maar onder rechtstreeks aangetroffen, gegeven en overgeleverde omstandigheden.” De 19de-eeuwse denker wilde zeggen dat je als mens een beetje vrijheid hebt, maar niet veel. Terwijl er dus wel een revolutie moet komen. In die geest schreef Roxane van Iperen het boek Eigen planeet eerst. Zelf noemt ze het een essay, „een probeersel zonder ander einddoel dan het ontsluiten van nieuwe denkpaden”. Op zoek naar een verklaring waarom we willens en wetens niks aan het klimaatprobleem doen, beschrijft Van Iperen ons menselijk gedrag als ‘cavia’s’. We lopen zoals in het jaren ’70 televisieprogramma Avro’s Wie-kent-kwis als cavia’s tussen de schotten van een bak, op zoek naar wat we denken dat de uitgang is. De cavia’s denken dat ze vrij zijn, maar de televisiekijker is als Karl Marx en ziet hoe hindernissen in de bak hun route bepalen. En die hindernissen op weg naar duurzaamheid zijn er ook in het moderne mensenleven, van supermarkten vol plofkippen tot vliegtickets goedkoper dan groente. Van Iperen: „Het kan bijna niet anders dan dat een willekeurig mens, dat in het geheel geen kwaad in de zin heeft en gewoon zijn leven leidt, anno 2025 dáár uitkomt waar de ongezondste, minst duurzame keuzes gemaakt worden.” NRC. Boek is beslist een aanrader.