De stikstofuitspraak van de rechtbank Den Haag slaat in de agrarische sector in als een bom. Ook voor de natuurvergunning van Schiphol is de uitspraak van belang. Greenpeace en andere milieuorganisaties zijn juist verheugd met het vonnis, dat de staat verplicht de stikstofuitstoot snel naar beneden te brengen. ‘Deze uitspraak is een feest voor de natuur’, zegt Greenpeace-directeur Andy Palmen over de rechtszaak waarin zijn organisatie op bijna alle punten in het gelijk is gesteld. ‘Eindelijk komt er duidelijkheid’, stelt Palmen. ‘De staat heeft maatregelen almaar voor zich uit geschoven en de samenleving als geheel, maar ook boeren en bedrijven, in onzekerheid gelaten. Palmen verwijt de overheid ‘stelselmatig wegkijken van het stikstofprobleem’, waardoor kostbare tijd is verspild. ‘Door geen keuzes te maken, moeten er nu met spoed maatregelen genomen worden.’ Wat betreft Palmen moeten ‘alle relevante sectoren, waaronder de landbouw, verkeer, luchtvaart en industrie, een eerlijke bijdrage leveren. Houdt de staat zich niet aan de uitspraak, dan riskeert ze een dwangsom van 10 miljoen euro. Gevraagd of dat genoeg is om de staat tot actie te manen, zegt Palmen: ‘Ik zie het meer als een symbolisch bedrag, een stok achter de deur. Op de totale begroting van een land is het natuurlijk heel weinig, maar dat de staat daardoor niet gaat handelen, lijkt me heel sterk.’ Overigens overweegt Greenpeace een hoger beroep. De milieuorganisatie had geëist dat de stikstofneerslag in 2030 in 80 procent van de kwetsbare natuurgebieden onder het wettelijk maximum komt. De rechter houdt het bij het in de wet vastgelegde doel van 50 procent. Vanuit de landbouwsector zijn de reacties beduidend minder positief. Ger Koopmans, voorzitter van brancheorganisatie LTO, spreekt van een uitspraak met ‘verregaande consequenties voor het toekomstperspectief van boeren en tuinders’. Als mogelijke maatregelen om de doelen te halen, zijn gedwongen uitkoop en het intrekken van vergunningen genoemd. Dat ligt zeer gevoelig in de sector. Ook voor de woningbouw en de Nederlandse economie als geheel zal het vonnis volgens Koopmans ‘een ongekende impact’ hebben. Hij roept de staat op hoger beroep aan te tekenen tegen het vonnis van de Haagse rechtbank. Verder noemt hij aanpassing van de huidige wet ‘een absolute noodzaak’ In de Nederlandse wet is een resultaatverplichting opgenomen, een stikstofreductiedoel waaraan het kabinet zich moet houden. Als die wordt geschrapt, verdwijnt echter niet de verplichting om de natuur te beschermen. Die komt voort uit Europese regels; Nederland kan die verplichting niet eenzijdig naast zich neerleggen. Belangenorganisatie Agractie pleit in een eerste reactie ook voor een wetswijziging. ‘Offer de sector niet op voor onrealistische en idealistische doelstellingen en ga daadwerkelijk aan de slag om het beleid om te buigen’, stelt de organisatie. ‘Het vorige kabinet had boter op het hoofd, net als de huidige minister. Ze had gelijk na haar aantreden hiermee aan de slag moeten gaan, dit had de hoogste prioriteit. Voor de agrarische sector is deze uitspraak desastreus.’ Johan Vollenbroek, die met zijn milieuorganisatie MOB talloze stikstofzaken tegen de staat en lagere overheden voerde, ziet de uitspraak als een overwinning. Het kabinet zal volgens hem vergunningen van veehouders moeten gaan intrekken. ‘Als zij het niet doen, dienen wij de intrekkingsverzoeken wel in.’ MOB procedeert daarnaast ook tegen de natuurvergunning van Schiphol. Het vonnis van de rechtbank Den Haag is volgens Vollenbroek ‘een geweldige ondersteuning voor al die zaken’. ‘Het schrappen van het stikstofbeleid heeft onze juridische positie aanzienlijk versterkt’, zegt hij. ‘Eigenlijk heeft het kabinet Greenpeace daarmee aan de overwinning geholpen.’ Suggesties om de Nederlandse wet te veranderen vallen volgens Vollenbroek ‘in de categorie kroegpraat’, omdat ook Nederland gehouden is aan de Europese regels. Provincies leggen de bal uitdrukkelijk bij het Rijk neer. Dat zal volgens hen over de brug moeten komen met geld voor nieuwe maatregelen. Een woordvoerder van het ministerie van Landbouw was woensdagmiddag niet direct bereikbaar voor commentaar.