@ Marknesse, artikel Volkskrant: KLM maakt van de Nederlandse Staat een fantasiebeest met aangenaaide oren ‘Bij toekomstige steunverlening’, schreven de ministers Heinen (Financiën) en Madlener (Infrastructuur en Waterstaat) deze week aan de Tweede Kamer, ‘is het belangrijk om goede handhavingsinstrumenten in te bouwen.’ Toekomstige steunverlening? Ja, ook al heeft luchtvaartbedrijf KLM de Nederlandse overheid andermaal een oor aangenaaid, blijkbaar zien beide ministers toch nog een toekomst voor zich waarin het bedrijf op financiële steun van de overheid kan rekenen. Het oor en de naald en het draad staan beschreven in de evaluatie van het exclusieve steunpakket dat KLM van de overheid ontving tijdens de coronapandemie. Alle werkgevers in Nederland konden toentertijd aanspraak maken op overheidshulp bij het doorbetalen van lonen; en alle bedrijven mochten de afdracht van belastingen uitstellen. Deze maatregelen hebben de Nederlandse economie sterk geholpen, en bijgedragen aan de economische herstart na afloop van de pandemie. KLM maakte ook gebruik van deze algemene steunmaatregelen. Het bedrijf kreeg in totaal 2 miljard euro aan loonsteun (een gift) en stelde de betaling uit van 1,5 miljard euro aan loonbelasting. Maar KLM kreeg hier bovenop nog een exclusief steunpakket, een vipbehandeling. De overheid stelde zich garant voor bankleningen van 2,4 miljard euro, en stelde zelf nóg een miljard euro beschikbaar als lening. De evaluatie van dit exclusieve pakket is onderwerp van een evaluatie door consultantsbureau EY. Die is tamelijk vernietigend, en dan ook nog zonder de echt gemene vraag te beantwoorden. Vernietigend: want KLM nam een loopje met de voorwaarden die de overheid aan het steunpakket had verbonden. KLM kon dat straffeloos doen, want de overheid had nagelaten sancties te formuleren voor zulke gevallen. We hebben hier de afgelopen jaren al veel over kunnen lezen omdat staatsagent Jeroen Kremers, belast met het toezicht op de naleving van de overeenkomst tussen staat en vliegbedrijf, steeds openlijker en steeds feller schande sprak van het gedrag van KLM. EY constateert nu dat deze problemen destijds vooraf waren opgemerkt! En dat het kabinet tóch akkoord ging met het steunpakket. Als gezegd: de gemeenste vraag komt in de evaluatie niet eens aan de orde. Waarom moest KLM überhaupt bedacht worden met een exclusief steunpakket? EY constateert dan wel dat het steunpakket doeltreffend is geweest in de zin dat KLM de coronacrisis heeft doorstaan. Maar de vraag is: waarom was dat nodig? Of, wat minder dramatisch, zou KLM dan zijn verdwenen zonder vipbehandeling? Anders dan systeembanken tijdens de financiële crisis van 2008 – wier faillissementen het hele monetaire systeem zouden hebben doen wankelen – is het omvallen van een vliegbedrijf geen ernstig economisch probleem. Eenmaal in surseance van betaling wordt de boedel opgekocht door een beter presterende branchegenoot, die herstructureert de onderneming, en vliegt in afgeslankte vorm verder. Maar zover zou het helemaal niet zijn gekomen. Zonder vippakket zou KLM om tafel zijn gaan zitten met zijn aandeelhouders, zijn verschaffers van vreemd vermogen, zijn personeel, zijn leveranciers, en had een deal gemaakt. Aandeelhouders: bijstorten. Banken: uitstel van rentebetalingen en/of extra krediet. Vakbonden: loon inleveren. Leveranciers: prijs omlaag, betalingstermijn verlengen. En weer door. Zo is het in de coronaperiode ook bij andere vliegmaatschappijen gegaan. De overheid lijkt wel een fantasiebeest, met al die door de KLM aangenaaide oren. Dat je als minister dan aan de Kamer schrijft dat je ‘teleurgesteld bent’ over KLM maar nochtans direct begint over ‘toekomstige steunverlening’ is onbegrijpelijk. Of liever: dat is alleen te begrijpen vanuit het begrip ‘gevangen overheid’, een overheid die er niet (meer) is voor de burgers, maar gevangen is genomen door een deelbelang.