De redding van KLM lijkt enkel verliezers te kennen. Welke lessen kunnen we daaruit trekken? KLM werd tijdens de coronapandemie ternauwernood van een faillissement gered. De Nederlandse overheid stak liefst 3,4 miljard euro in het bedrijf. De reddingsoperatie is nu voor het eerst geëvalueerd. Welke lessen kunnen we 1. Hoe zat het ook alweer met de staatssteun aan KLM? KLM werd in 2020 midscheeps geraakt door de coronacrisis. Reizigers zaten in een lockdown en vliegtuigen stonden aan de grond, terwijl de miljarden de deur uit bleven vliegen. Om het bedrijf voor een faillissement te behoeden kreeg KLM 3,4 miljard euro staatssteun. In ruil voor het geld diende KLM zich aan een aantal afspraken te houden. Zo moest KLM onder meer bezuinigen en mocht het geen bonussen of winst uitkeren aan medewerkers. Maar KLM hield zich niet aan alle afspraken, concludeerde Jeroen Kremers, de zogenoemde ‘staatsagent’ die namens de overheid toezicht hield op naleving van het contract. Zo gaf het bedrijf uiteindelijk toch meer uit dan was afgesproken. Ook verhoogde het bedrijf de salarissen van het personeel. Dat KLM de afspraken aan zijn laars lapte, kwam het bedrijf op veel kritiek te staan. ‘Dit kan natuurlijk niet’, oordeelde de VVD in de Tweede Kamer. Volgens D66 was het bedrijf ‘moreel verplicht’ zich aan afspraken te houden. ‘Welk signaal geeft dat aan de maatschappij en de belastingbetaler, wat als er weer een crisis komt?’ 2. Nu, vier jaar later, is de reddingsoperatie geëvalueerd. Wat is het oordeel? De meeste mensen hebben aan de KLM-steun een wrange nasmaak overgehouden. KLM had het geld geïnd maar zich niet aan de afspraken gehouden; de staatsagent had geen macht om in te grijpen. En ook de overheid stak geen poot uit. De reddingsoperatie leek alleen maar verliezers te kennen. Het rapport van adviesbureau EY, dat in opdracht van het ministerie van Financiën de redding evalueerde, begint iets minder somber. Het belangrijkste doel was om KLM van een ondergang te redden, en dat is gelukt. KLM heeft bovendien al het geleende geld en de bijbehorende rente terugbetaald. Toch zijn er tal van op- en aanmerkingen te maken. Die zijn vooral toegespitst op de staat, die niet stevig genoeg in de schoenen stond. Zo liet de overheid zich al snel in de kaarten kijken. ‘We zullen alles op alles zetten om KLM door deze crisis te loodsen’, zei voormalig minister van Financiën Wopke Hoekstra in april 2020. Daardoor had de staat een beroerde onderhandelingspositie, concluderen de onderzoekers. Zo waren andere stakeholders – financiers, leveranciers en aandeelhouders – ‘niet of minder bereid bij te dragen aan een oplossing voor KLM’. Er werd in Den Haag ook te weinig nagedacht over andere opties dan een volledige bail-out van het bedrijf. Zo had serieus gekeken kunnen worden naar een faillissement of ‘verregaande herstructureringsopties’. Daarbij kan het bedrijf bijvoorbeeld uit elkaar getrokken worden, zodat gezonde en ongezonde delen van het bedrijf afzonderlijk verdergaan. Ashwant Nandram is economieverslaggever voor de Volkskrant. Hij schrijft onder meer over de luchtvaart en spoorwegen.