156639

Onder de treiterende vliegherrie probeerde ik de afgelopen dagen steeds een stukje verder in mijn boek te lezen. Ik herkende hier veel in, u ook?: ‘Anarchie is een toestand van weinig vertrouwen. Ik weet nooit waar de volgende dreiging vandaan zal komen en dus leef ik voortdurend in angst. Ook tirannie is een toestand van weinig vertrouwen. Ik weet nooit helemaal zeker dat iemand die ik als vriend beschouw geen lid is van de geheime politie en alles wat ik op een onbewaakt ogenblik zeg, doorgeeft aan de autoriteiten. Maar ook democratieën kunnen samenlevingen met weinig vertrouwen worden wanneer zakenlieden en financiers zich uitsluitend laten leiden door persoonlijk gewin, wanneer politici alleen persoonlijk voordeel nastreven, en wanneer mensen niets bijdragen aan het algemeen belang en daarmee weg kunnen komen. Als de enige manier om ervoor te zorgen dat je belangen worden beschermd een voortdurend beroep op wetten en advocaten is, dan is er sprake van een samenleving met weinig vertrouwen en weinig sociaal kapitaal. Zo’n samenleving kan formeel alle kenmerken hebben van een vrije samenleving, maar het is onwaarschijnlijk dat vrijheid er lang zal standhouden’. Jonathan Sacks, Numeri, boek van de woestijnjaren, blz. 333. De vraag rest: Hoe kunnen we dit schip keren?