Natuurvergunning Schiphol schreeuwt om toetsing door de rechter

Het ‘definitieve’ besluit van VVD-minister Christianne van der Wal om Schiphol een natuurvergunning te verlenen smeekt om toetsing door een onafhankelijke rechter. Het besluit hangt aan elkaar van onvolledige informatie en bewuste misinterpretaties. Toch is het goed dat de vergunning nu een feit is. Dit is de stap waarop tal van natuur- en milieuorganisaties al tweeënhalf jaar wachtten. De weg is nu vrij om de vergunning aan de rechter voor te leggen zodat die een uitspraak kan doen over de rechtmatigheid. De jurisprudentie over de stikstofwetgeving is strikt, zo blijkt uit de talloze gewonnen procedures die Mobilisation for the Environment (MOB) aanspande. Steeds opnieuw werd deze in het gelijk gesteld wanneer politici weer op zoek waren gegaan naar geitenpaadjes om verboden uitbreidingen toch mogelijk te maken. MOB vraagt al geruime tijd om handhaving van de vliegvelden op het ontbreken van de verplichte natuurvergunning. Nu de vergunning er is, blijkt dat er opnieuw gezocht is naar oneigenlijke gronden om het vliegveld te faciliteren zonder rekening te hoeven houden met de bescherming van natuurgebieden. ManipulatieOp de argumentatie om over te gaan tot het verlenen van de vergunning is nogal wat aan te merken. Zo wordt bewust de beginsituatie gemanipuleerd en wordt voorbijgegaan aan eerdere besluiten die Schiphol grotere beperkingen oplegden dan nu worden aangehaald in de vergunning. Daardoor hoefde Schiphol volgens de minister slechts een klein aantal boerderijen op te kopen voor stikstofruimte, terwijl er volgens de wetgeving veel meer ruimte nodig is om te komen tot het aantal vliegbewegingen van 500.000 dat nu als maximum is opgenomen. De natuurwetgeving geeft expliciet aan dat het meest beperkende besluit moet worden gehanteerd als referentiesituatie. Dat was het Aanwijzingenbesluit uit 1996, waarin niet meer dan 44 miljoen passagiers waren toegestaan. De minister gaat voorbij aan dit besluit en kiest voor een andere referentiesituatie die veel gunstiger is voor Schiphol. PvdD-kamerlid Lammert van Raan stelde hier eerder al vragen over. Uit de antwoorden bleek destijds al dat de minister schier hopeloos op zoek was de wet te omzeilen. Oude maatregelen opnieuw misbruiktOpmerkelijk is bijvoorbeeld dat de minister stikstofbeperkende maatregelen bij de grondgebonden activiteiten meeneemt als nieuwe acties van het vliegveld, terwijl deze maatregelen al geëist waren in de referentiesituatie. Dergelijke ‘oude’ maatregelen mogen volgens de wet niet worden meegeteld als ‘nieuw’ en mogen dan ook geen rol spelen bij het al dan niet toekennen van de vergunning. Nergens in de vergunning wordt ingegaan op het feit dat de nieuwste toestellen zonder uitzondering meer stikstofverbindingen uitstoten dan oudere vliegtuigen van vergelijkbare grootte. De oorzaak daarvan is dat de nieuwe generatie straalmotoren werken op een hogere bedrijfstemperatuur en met een grotere overmaat van lucht dan oudere motoren. Dat leidt weliswaar tot minder uitstoot van CO2, maar juist meer stikstofemissies. Deze ontwikkeling is algemeen bekend en aangetoond en toch baseert de minister zich op berekeningen met oude toestellen. Het besluit leidt inherent tot rechtsongelijkheid. Het staatsbedrijf Schiphol mag volgens de beslissing wél extern salderen door de stikstofruimte van opgekochte boerderijen aan te wenden voor eigen nut, terwijl de zogenaamde PAS-melders – veelal kleinere boerenbedrijven – dat niet mogen. De Tweede Kamer heeft bovendien expliciet aangegeven geen uitruil te willen zien tussen stikstofuitstoot door boeren (NHx) naar die van industrie of transport (NOx). Procedureel niet in ordeIn de procedure richting de vergunning heeft de minister ook steken laten vallen. Zo is er na de oorspronkelijke aanvraag een zienswijzeprocedure gevolgd waarin belanghebbenden hun mening konden geven over het conceptbesluit. Sinds die procedure is er echter het nodige veranderd in de aanvraag. Onder meer heeft Schiphol ondertussen boerenbedrijven opgekocht om aan stikstofruimte te komen. Standaard dient bij wijzigingen een nieuwe inspraakronde te worden georganiseerd. Dat is niet gebeurd. Uit de documenten op de site van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland wordt evenmin duidelijk of alle provincies – zoals gewenst door Schiphol – de stikstofrechten van de overgenomen boerenbedrijven heeft ingetrokken. Voor een aantal opgekochte bedrijven zijn de papieren wel terug te vinden, voor andere niet. In een aantal provincies heeft winnaar BBB van de provinciale verkiezingen aangekondigd rechten niet te willen intrekken als deze niet worden ingezet voor natuurverbetering, maar doorgesluisd worden naar grote bedrijven als Schiphol. Vanuit de agrarische sector klinken terecht hevige protesten. “Het is zuur voor PAS-melders die al jaren wachten op legalisatie”, zegt oud-minister Henk Bleker, nu voorzitter van de bond van melkveehouders tegenover het Algemeen Dagblad. “Het is duidelijk waar de prioriteiten van de minister liggen”, aldus Agractie-voorman Bart Kamp in hetzelfde artikel. Klap in het gezicht van boerenDe populaire discussiesite prikkebord.nl van de boeren staat bol van de kritiek op de Schiphol-vergunning. Daar wordt onder meer de vraag opgeworpen of de vergunning er juist nu doorheen is gejast, nu op korte termijn een nieuwe versie van de stikstofcalculator Aerius het mogelijk definitief onmogelijk had gemaakt om de vliegvelden vergunningen te geven. Boerenorganisatie LTO noemt de vergunning “een klap in het gezicht van duizenden boeren”. Ook in de politiek klinkt sjagrijn. “Ongekend dat Schiphol een vergunning krijgt middenin de klimaat- en stikstofcrisis”, aldus PvdA-kamerlid Habtamu de Hoop. “Landbouw, industrie en mobiliteit moeten allemaal hun eerlijke bijdrage leveren, maar het demissionaire kabinet laat het recht van de sterkste prevaleren.” Milieuorganisaties als Greenpeace en Milieudefensie stellen verbijsterd te zijn over de nieuwe vergunning. “Schiphol wordt met deze beslissing weer voorgetrokken en uit de wind gehouden. We zetten vraagtekens bij de onderbouwing van het besluit”, aldus een gezamenlijke verklaring. Maakt Tweede Kamer een vuist?Met het besluit de vergunning te verlenen negeert de minister de Tweede Kamer. Die heeft de natuurvergunningen voor vliegvelden controversieel verklaard en daarmee de wens uitgesproken het besluit over te laten aan de volgende regering. Van de Kamer mag dan ook worden verwacht dat zij een stevige vuist maakt tegen het besluit en de minister terugfluit. Gebeurt dat niet, dan rest niets anders dan de gang naar de rechter. Meerdere natuurorganisaties – onder meer MOB onder leiding van Johan Vollenbroek – staan klaar om het omstreden besluit te laten toetsen door de rechter. MOB gaat uit van een veel kleiner aantal vliegbewegingen – maximaal zo’n 270.000 – dat wettelijk mogelijk is op Schiphol. “Wij gaan zeker in beroep tegen dit besluit”, aldus een advocaat van MOB. De krakkemikkige bewoordingen in het ministeriële besluit laten in ieder geval voldoende ruimte voor succes in juridische procedures.