Minister wijst handhavingsverzoek Schiphol opnieuw af op dubieuze gronden

Voor de tweede keer wijst de minister het handhavingsverzoek af om Schiphol aan de stikstofwetgeving te houden. Ditmaal op wel zeer dubieuze gronden, zoals met haar verwijzing naar de ‘balanced approach’ die geldt voor krimp om redenen van geluidsoverlast. Zo’n vereiste van een uitgebalanceerde procedure is helemaal niet opgenomen in de stikstofwetgeving, evenmin als het begrip ‘gedogen’ waarop de minister nu een beroep doet. De argumentatie van VVD-minister Christianne van der Wal laat zich dan ook het beste classificeren als dubieus. Mobilisation for the Environment stapt dan ook naar de rechter. Het laat zich indenken dat bij voorbeeld de boeren zeer content zouden zijn met zo’n soepele houding van de minister. Ook zij zouden baat hebben bij een uitgebalanceerde aanpak en een gedoogbeleid. De rechter heeft dit door het afschieten van de PAS-regeling al lang geleden onmogelijk gemaakt omdat een dergelijke aanpak niets bijdraagt aan herstel van kwetsbare natuur. Uit het ministeriële besluit van 17 maart jongstleden blijkt dat Schiphol de aanvraag tussentijds heeft bijgesteld van 500.000 naar 440.000 vliegbewegingen. Volgens de wet moet echter een aanvraag worden gedaan voor een geheel project en mag niet worden gekozen voor de ‘salami-tactiek’ door steeds vergunningen aan te vragen voor delen van een project. Adder onder het grasSchiphol lijkt zich met de aangepaste aanvraag vooralsnog neer te leggen bij het maximum van 440.000 vliegbewegingen, hoewel collega-minister Harbers al heeft aangekondigd dat dit slechts om een tijdelijke inperking zou gaan. Daar schuilt overigens wel een adder onder het gras: tegelijkertijd met de aanvraag voor 440.000 vluchten heeft het vliegveld gevraagd of Van der Wal een tijdelijke overschrijding tot maximaal 500.000 vluchten alsnog wil gedogen. Bovendien is het gezien de rechtszaak die KLM aanspande tegen de omwonenden – verenigd in de Staat – allerminst zeker of die krimp naar 440.000 vluchten wel doorgaat. De kortgeding-rechter gaat zich waarschijnlijk niet wagen aan een uitspraak, zodat behandeling naar de langere termijn wordt verschoven. De minister vindt het allemaal prima en schrijft er vanuit te gaan dat zij de vergunningaanvraag zal honoreren, mede op basis van de handvol boerderijen die Schiphol heeft overgenomen om stikstofruimte te creëren. Hoe het vliegveld met dat kleine aantal boerderijen ruim 60.000 vluchten jaarlijks denkt te compenseren, onderbouwt zij niet in haar besluit. Nog afgezien van het feit of niet een veel groter aantal vluchten gecompenseerd dient te worden. Schade niet onderbouwdEvenmin geeft de minister inzicht in de “onevenredige schade” die Schiphol en vliegmaatschappijen zouden lijden onder een inperking van het aantal vluchten. Zij constateert slechts dat dit het geval zou zijn, maar geeft geen enkele motivatie hoe groot die schade zou zijn. De aanvraag van Schiphol loopt inmiddels bijna drie jaar, terwijl een ontwerpvergunning al twee jaar lang ligt te verstoffen op het ministerie van Landbouw. Volgens stikstofdeskundige Johan Vollenbroek durft de minister de vergunning niet te verlenen, omdat deze dan direct aan de rechter wordt voorgelegd met ongewisse afloop. Bizar is dat de minister kennelijk waarde hecht aan de ontwerpvergunning, hoewel zij weet dat die niet houdbaar is. Dat blijkt wel uit het feit dat na het besluit Schiphol tot tweemaal toe is gevraagd om aanpassingen en aanvullingen. Hoe aan zo’n broddelvergunning rechten kunnen worden ontleend, is niet uit te leggen. Dat is des te onbegrijpelijker omdat heel Nederland op slot zit vanwege de slechte staat van de natuur, maar het vliegverkeer letterlijk geen strobreed in de weg wordt gelegd. Zicht op legalisatie ontbreekt juistDe minister houdt in haar beslissing vast aan haar eerdere mening dat er “zicht op legalisatie” zou bestaan en dat het nu eenmaal gaat om een complexe aanvraag. Echter, in de stikstofwetgeving staat nergens vermeld dat een vergunning mag uitblijven op basis van complexiteit. Bovendien rouleert intern op het ministerie een tabel waaruit overduidelijk blijkt dat de drie opties om tot een natuurvergunning voor Schiphol te komen gefundeerd zijn op juridisch drijfzand. Dat staat er zelfs eerlijk bij. Er wordt puur gespeculeerd op de trage werking van het recht. Daarmee is er expliciet géén zicht op legalisatie en mag de minister dus ook niet gedogen, zoals nu wel gebeurt. Klik op de tabel voor een grotere afbeelding. Overigens bestaat er nog steeds verschil van inzicht over de referentiedatum voor de historische rechten van Schiphol. Volgens de minister liggen die rond de 440.000 vliegbewegingen, Vollenbroek denkt eerder aan 275.000 vluchten. Veel meer beperkingen opgelegd aan SchipholDe minister baseert zich op een gekunstelde referentiesituatie. Zij stelt uit te gaan van een vierbanenstelsel uit 1994 en het vliegverkeer dat op die banen mogelijk zou zijn geweest. Maar er waren destijds veel meer beperkingen opgelegd aan Schiphol, zoals harde limieten op het aantal vliegbewegingen en zelfs het aantal passagiers, de beperkingen uit het Aanwijzingsbesluit Schiphol uit 1996, de Planologische Kernbeslissing en het geluidsnormenstelsel. Bovendien is vastgelegd dat iedere nieuwe situatie omwonenden beter moet beschermen dan de vorige. Al deze beperkingen laat de minister buiten haar beslissing, maar zullen straks door een rechter wel worden meegewogen. In ieder geval baseert Van der Wal zich op verkeerde aantallen. Immers geeft zij in haar besluit aan dat zij slechts heeft gekeken naar het aantal vluchten van de commerciële luchtvaart. Vluchten met privéjets (general aviation) en van hulpdiensten laat zij buiten haar beschouwing, terwijl ook deze toestellen bijdragen aan de stikstofuitstoot en -depositie. Het aantal vluchten over gebruiksjaar 2022 bedraagt hierdoor niet iets minder dan 400.000 zoals Van der Wal aangeeft, maar bijna 440.000, zoals blijkt uit de cijfers van Schiphol zelf. Betwiste afkapgrenzenAan de getallen te zien die het ministerie hanteert over de groei van de stikstofdepositie op kwetsbare natuurgebieden, gaat de minister bovendien nog steeds uit van de verzonnen afkapgrens op 900 meter vlieghoogte én de nu nog geldige grens op 25 kilometer afstand van Schiphol. Die laatste grens dreigt binnenkort te vervallen en de hoogtelimiet gaat sowieso in tegen de Europese regelgeving. De dubbele afkapgrens zorgt dat meer dan 90 procent van de stikstofuitstoot door vliegverkeer buiten beschouwing blijft. Zonder deze juridisch betwiste grenzen wordt het stikstofprobleem van Schiphol automatisch tien tot twintig keer groter dan het nu al is. Voor een vergunning moeten dan niet tien maar mogelijk wel duizend boeren worden uitgekocht. De minister blijft bovendien verre van het feit dat modernere vliegtuigen juist meer stikstof uitstoten in plaats van minder – om precies te zijn is de stikstofuitstoot van het vliegverkeer sinds de referentiedatum verdrievoudigd. Op geen enkele manier betrekt ze dit harde gegeven in haar beslissing om Schiphol te blijven gedogen. Al met al lijkt het besluit van de minister om niet te handhaven op de missende natuurvergunning van Schiphol (opnieuw) op drijfzand gebaseerd. Aannames worden niet hard gemaakt en termijnen in het duister gelaten. Wéér naar de rechterTerwijl heel Nederland op slot zit vanwege de stikstofproblematiek, noodzakelijke woningen niet meer kunnen worden gebouwd en boeren op de nominatie staan te worden uitgekocht, wil de minister niet weten van enige grens op de uitstoot van het vliegverkeer. Ze gedoogt waar gedogen juridisch geen mogelijkheid is. Johan Vollenbroek slijpt ondertussen zijn messen en gaat het nieuwste besluit om Schiphol uit de wind te houden aan de rechter voorleggen. Het ministeriële besluit biedt daar alle ruimte toe. “De Europese Habitatrichtlijn kent het begrip gedogen helemaal niet. De Wet natuurbescherming ook niet. Het kabinet weet dat, maar is slechts aan het tijdrekken. De beloofde nieuwe bestuurscultuur leidt nog niet tot verbeteringen, waarschijnlijk bestaat er al geen actieve herinnering meer aan. Er blijft MOB geen andere keuze dan weer naar de rechter te stappen”, aldus Vollenbroek.