Minister Harbers ondermijnt met nieuwe consultatie bewust eigen krimpbesluit

Het ministerie van Infrastructuur (I&W) ondermijnt – mogelijk bewust – het eigen krimpbesluit voor Schiphol door in de nieuwste consultatie alternatieve scenario’s aan te dragen, gebaseerd op onhaalbare aannames. Echte krimp raakt nu uit zicht. Minister Harbers (I&W) komt in de alternatieve scenario’s zonder onderbouwing met nieuwe doelstellingen op de proppen en geeft de vliegsector doelbewust munitie in handen om het krimpbesluit te torpederen. Woensdag jongstleden – heel Nederland zat aan de buis gekluisterd voor de spectaculaire winst van de Boer Burger Beweging – kwam het ministerie plots op de proppen met de nieuwe consultatie. Gezocht wordt – voor de zoveelste keer – naar manieren om (op papier) minder herrie te maken en toch meer te vliegen. De vliegindustrie is niet erg blij met de voorgenomen krimp. Onder aanvoering van KLM dient dinsdag aanstaande een kort geding voor de rechtbank in Haarlem om de plannen van Harbers een halt toe te roepen. KLM wil juist méér vliegen en méér herrie maken. Het bedrijf heeft geen boodschap aan de al jaren voortdurende overschrijding van geluids- en milieugrenzen. Eigen beleid ondermijnenDe consultatie is een verplicht onderdeel van de Europese procedure voor het krimpen van vliegvelden wegens te grote geluidsvervuiling. Maar de opzet en inhoud die Harbers en zijn ambtenaren hebben gekozen zijn in meerdere opzichten opvallend. De minister lijkt er bewust op aan te sturen om het krimpbesluit ter discussie te stellen en geeft de vliegindustrie uitstekende kaarten in handen om het besluit juridisch aan te vechten. Zelden hebben we een minister gezien die zo onhandig (lees: effectief) zijn eigen beleid ondermijnt. Niet geheel toevallig, aangezien Harbers van VVD-huize is en niet bepaald bekend staat om zijn wil de vliegindustrie in te perken. Wat is het geval? Via de consultatie kunnen partijen – naar verwachting vooral vliegfirma’s, reisorganisaties, cargo-maatschappijen en uiteraard Schiphol zelf – reageren op drie scenario’s die door I&W zijn voorgekookt. Bovendien kunnen ze eigen alternatieven voorstellen om de hinder te verminderen zonder minder te hoeven vliegen. Opnieuw verzonnen doelenDe maatregelen moeten er in ieder geval toe leiden dat per november 2024 het aantal woningen met een geluidsbelasting van 58 decibel (jaargemiddelde) of hoger met 20 procent afneemt en er 15 procent minder mensen te maken krijgen met slaapverstoring. Er zijn vier van deze doelen, zoals blijkt uit deze tabel. De doelstellingen zijn plots uit de hoge hoed getoverd. Ze werden niet genoemd in de brief die Harbers vorig jaar naar de Tweede Kamer stuurde en waarin hij de krimp van Schiphol aankondigde. Daar repte hij slechts in het algemeen over herstel van de balans in de leefomgeving. Die algemene doelstelling werd toen gevangen in de harde doelstelling van krimp tot 440.000 vliegbewegingen ten opzichte van de eerder toegestane 500.000. Uit een van de stukken van de internetconsultatie – een rapport van adviesbureau To70 – blijkt dat I&W de nieuwe geluidsdoelen zelf verzonnen heeft. Of de doelen voldoende zijn om de eerder beoogde ‘balans’ te herstellen, is maar zeer de vraag. In de Tweede Kamer is dat in ieder geval niet besproken. Desondanks vormen de nu opgestelde doelen een vaststaand gegeven in de openbare consultatie. De facto is de Kamer hiermee opnieuw voor een voldongen feit gesteld, zoals zo vaak in het dossier luchtvaart. De harde en duidelijke krimp naar 440.000 vluchten is vervangen door een paar zelfbedachte maatregelen die nauwelijks hout snijden. Opvallend is dat de nieuwe doelen grotendeels parallel aan elkaar lopen. Immers bestaat er een redelijk constante verhouding tussen het aantal gehinderde mensen en het aantal woningen waarin hinder wordt ervaren. Als je het ene doel bereikt, krijg je het andere er gratis bij. Daarmee is het viertal niet veel meer dan een doorzichtige truc om te kunnen pochen over het aantal doelen dat gerealiseerd is. Voorgekookte scenario’s opmerkelijkDe voorgekookte scenario’s van I&W zijn opmerkelijk. Zo gaat ‘Combinatie C’ ervan uit dat Schiphol helemaal niet gaat krimpen en dus 500.000 vliegbewegingen per jaar blijft faciliteren. Stillere vliegtuigen (daar zijn ze weer) en minder nachtvluchten moeten hier hetzelfde effect krijgen als krimp tot 440.000. Drie van de vier doelen komen hiermee ruimschoots binnen bereik, zo meldt het ministerie. Maar deze combinatie is gebaseerd op de aanname dat vliegtuigen razendsnel stiller worden en dat 65 procent van de 87.000 luidruchtigste vluchten eind volgend jaar allemaal vervangen zijn. Dat is een al te optimistische aanname, zo weet zelfs het weinig kritische bureau To70 te vermelden in zijn rapport. Logisch, want als dit een goed scenario was geweest om de overlast fors te verlagen, waarom dan überhaupt alle ophef rond echte krimp? Suggereren dat het probleem op deze manier is op te lossen, is ronduit misleidend. Het ligt wel precies in lijn met de abjecte lobbyboodschap die KLM-topvrouw Rintel de afgelopen maanden de ether inslingerde. Zo’n scenario moet dan ook worden bestempeld als ronduit onrealistisch: Schiphol kan geen invloed uitoefenen op het materieel dat vliegmaatschappijen inzetten op de route naar Amsterdam. Geen enkele garantie op succesHooguit kan het de tarieven verhogen voor de luidruchtigste toestellen, maar dat hoeft niet te betekenen dat het interessant wordt te investeren in minder luidruchtige toestellen. Voor de meeste bedrijven zal het goedkoper zijn om gewoon de hogere tarieven af te tikken in plaats van honderden miljoenen euro’s uit te geven aan nieuwe vliegtuigen. Er bestaat via deze route dan ook geen enkele garantie op het bereiken van de gestelde doelen, met als resultaat dat omwonenden geen enkele verbetering van de situatie hoeven te verwachten. Een belangrijke gebrek aan de door Harbers voorgestelde scenario’s is bovendien dat de adviseurs van To70 ze in strijd achten met de Europese regels voor de ‘balanced approach’. Daarmee lijken de nu voorgestelde pakketten van maatregelen bij voorbaat ongeschikt. Met de drie pakketten snijdt de minister zich – naar ons idee bewust – in de vingers. Immers als hij straks de krimp naar 440.000 zou willen doorzetten, heeft de vliegindustrie perfecte juridische argumenten in handen om die te bevechten. De overheid heeft nu immers zelf drie alternatieve scenario’s opgevoerd die de vliegindustrie minder raken in de portemonnee en ze ook nog eens neergezet als realistisch. Het wordt dan voor de sector een koud kunstje de rechter te overtuigen dat juist voor een van de alternatieve pakketten moet worden gekozen – op papier bereiken die immers ook de gestelde doelen. Papieren realiteitDat deze doelen via deze consultatie sterk verwaterd zijn ten opzichte van het oorspronkelijke doel – minder hinder door krimp naar 440.000 vluchten, dat deze vertaling zelfstandig door I&W is verzonnen en dat er geen discussie over is geweest in de Kamer, doet daar juridisch niets aan af. En dat zelfs die verwaterde doelen niet haalbaar zullen zijn omdat van de maatregelen veel te positieve resultaten worden verwacht, maakt voor de rechter evenmin uit. Sectorpartijen zullen ‘tot aan de poorten van de hel’ bepleiten dat ze door de krimp naar 440.000 onevenredig hard geraakt worden en dat de maatregelen niet-proportioneel zijn. En dat de overheid zelf aangeeft dat er ook andere wegen zijn om diezelfde doelen te bereiken. Minister Harbers staat dan machteloos: hij kan dan moeilijk ter verdediging aanvoeren dat de maatregelen uit de internetconsultatie achteraf gezien onjuist bleken te zijn. Inleidende beschietingenDat de vliegindustrie naar de rechter stapt om het krimpplan te voorkomen, is vrijwel honderd procent zeker. Dinsdag aanstaande starten de inleidende beschietingen met een kort geding in Haarlem, aangespannen onder aanvoering van KLM. Levert de spoedprocedure de vliegsector niet op wat ze ervan verwacht, dan volgen ongetwijfeld bodemprocedures en beroepen, desnoods tot aan het Europese hof toe. In die hele rechtsgang zal Harbers te vuur en te zwaard bestreden worden met zijn eigen alternatieve maatregelenpakketten. Het riekt allemaal naar opzet om via een slinkse methode alsnog van de krimp af te komen. Het doorgaans zeer uitgekookte ministerie van I&W – met tegenwoordig een 60 miljoen euro kostend dreamteam van advocaten – heeft voldoende talenten aan boord om deze gang van zaken – net als wij – te voorzien.