Harbers wanhopig op zoek naar stikstofoplossing en geld voor Schiphol

In de Tweede Kamer hield minister Mark Harbers (I&W) vol dat Schiphol zelf verantwoordelijk is voor de aanvraag van een natuurvergunning. Maar nu blijkt dat I&W wanhopig op zoek is naar geitenpaadjes om de stikstofpuzzel voor het vliegveld op te lossen – met geld van de belastingbetaler. Dit valt op te maken uit gisteren vrijgegeven documenten. Harbers moest de stukken publiceren na een beroep op de Wet open overheid. Uit de papieren blijkt duidelijk dat de natuurvergunning een waar hoofdpijndossier is voor de vliegvelden. De strenge regels voor natuurherstel bieden nu – na talloze eerdere rechtszaken – bijzonder weinig ruimte voor juridische trucs. Trucs gaan Schiphol niet meer helpen, zo weten de I&W-ers inmiddels. Eerder is een wonder nodig om de vliegvelden tijdig te voorzien van de juiste vergunningen. Want het jarenlange gedraal met de aanvraag van de natuurvergunning staat ook alle overige vergunningverlening in de weg. Zo ontberen de vliegvelden de – eveneens verplichte – luchthavenbesluiten. Ten einde raadDe ambtenaren bij I&W zijn inmiddels zo goed als ten einde raad. Openlijk wordt gesproken over het inzetten van de zogenaamde ADC-toets als laatste redmiddel. Die toets is loodzwaar, maar lijkt langzamerhand de enige mogelijkheid te bieden om überhaupt tot een stikstofvergunning te komen. Alternatieve scenario’s om aan een zo’n vergunning te komen, zijn in de vrijgegeven documenten zorgvuldig weggelakt en daarmee bestempeld tot staatsgeheim. De burger mag het niet weten. Om de ADC-toets te doorstaan moet Schiphol – samen met het 60 miljoen euro kostende dreamteam van Harbers – aantonen dat er geen alternatieven (de A van ADC) zijn voor de stikstofuitstoot door vliegtuigen. Bovendien moet er een dwingend publiek belang (de D) worden aangetoond en zal Schiphol tot slot alle uitstoot moeten compenseren (de C). Voor al deze voorwaarden geldt dat niet kan worden volstaan met een slappe redenering die mogelijk ergens ver in de toekomst tot resultaten kan leiden – zoals de vliegindustrie gewend is met louter vage beloftes te werken. Rechters eisen dat aan alle criteria aantoonbaar en bewezen wordt voldaan en dat dit in de toekomst zo blijft. Alternatieven genoegVoor Schiphol zal het nog een hele toer worden om te voldoen aan de toets. Immers zijn er voor veruit de meeste vluchten vanaf de hub ruim alternatieven voorhanden in de vorm van reizen per trein, bus, auto of fiets. Bovendien is voor met name de overstappers van KLM geen dwingend publiek belang aan te wijzen. Het enige belang van transferpassagiers is extra omzet voor KLM, maar dat is een privaat belang, geen publiek. Ook kan worden beredeneerd dat een vliegticket van een paar tientjes geen publiek belang dient en dat met hogere prijzen het vliegverkeer vanzelf afneemt en daarmee de schade aan de natuur. Tot slot zal Schiphol alle NOx-uitstoot die het veroorzaakt aantoonbaar moeten compenseren – gezien de enorme hoeveelheden stikstof uit 500.000 vliegtuigen wordt dat een financiële uitdaging van ongekende omvang. Tijd dringtInmiddels begint de tijd te dringen, zo beseffen de ambtenaren van Harbers. Schiphol moet grote stappen zetten om de uitstoot te minimaliseren en te compenseren, terwijl er diverse rechtszaken lopen en op stapel staan die de overheid dwingen te handhaven op de missende vergunningen. Een van de problemen is dat niemand – ook de ministeries en Schiphol niet – weet wat precies nodig is om de vliegvelden binnen de grenzen van de stikstofwetgeving te brengen. Daarvoor is het wachten op de provincies die onderzoek doen naar de staat van natuurgebieden. Zolang niet duidelijk is hoe slecht die gebieden ervoor staan, kan niet worden bepaald wat de werkelijke omvang van de maatregelen is die Schiphol moet nemen. De kans groeit met de week dat ergens in Nederland een rechter het welletjes vindt en de stap zet die minister Christianne van der Wal nog niet durft te nemen als verantwoordelijke voor de stikstofvergunningen: het minimaliseren of zelfs stilleggen van het vliegverkeer bij gebrek aan de juiste papieren. Industrie uitkopen voor Schiphol?Hoe groot de problemen voor Schiphol zijn, blijkt uit de discussies op het ministerie om dan maar nieuwe natuurgebieden – Schiphol-bossen – te gaan aanleggen als compensatie voor de schade die het vliegverkeer aanricht aan bestaande gebieden. Er wordt zelfs een lijstje gepresenteerd van grote industriële bedrijven in Noord-Holland die ook veel stikstof uitstoten, kennelijk als optie om uit te kopen zodat Schiphol kan doorvliegen. Een deel van de hoop is gevestigd op het elektrificeren van de bagagekarretjes, maar of dat veel zoden aan de dijk zet, mag worden betwijfeld. Overigens ontkomt Schiphol sowieso niet aan die elektrische karretjes, omdat de Arbeidsinspectie deze gaat verplichten om de kankerverwekkende uitstoot voor platformmedewerkers terug te brengen. Daarmee mag Schiphol deze maatregel niet meer als ‘additioneel’ of ‘extra’ bestempelen en kan de vrijkomende stikstofruimte volgens de wet niet meer worden ingezet voor stikstofcompensatie. Complexe puzzelHet is kortom een lastige puzzel om ieder jaar 500.000 vliegtuigen over natuurgebieden heen te sturen zonder deze te beschadigen, zo weten de ambtenaren inmiddels ook. Die puzzel wordt mogelijk nog complexer als binnenkort de verzonnen afkapgrenzen van 900 meter vlieghoogte en 25 km afstand vervallen. Als dat gebeurt, explodeert het stikstofprobleem van Schiphol omdat dan voortaan alle stikstofuitstoot van het vliegverkeer moet worden meegeteld. Op dit moment wordt 90 procent niet toegerekend aan de vliegindustrie. Opnieuw veel belastinggeld naar de vliegindustrieOm toch in aanmerking te komen voor een natuurvergunning zijn grote investeringen nodig. Zo groot dat Schiphol die niet zelf kan opbrengen. Op het ministerie wordt dan ook openlijk gespeculeerd hoe de belastingbetaler kan bijdragen aan de stikstofproblemen van de vliegvelden. Voorheen de ‘economische motor’ van ons land krijgt steeds meer kenmerken van een bodemloze put die slechts in stand kan worden gehouden door het gros van de kosten af te wentelen op de samenleving. Het ministerie wil Schiphol helpen met een bijdrage, zo valt hier en daar te lezen in de stukken. Maar zo’n bijdrage mag niet leiden tot een precedent waarmee ook bij voorbeeld de boeren kunnen aankloppen voor extra geld. Zo toveren de ambtenaren zelfs nieuwe wetgeving uit de hoge hoed om geld over te kunnen maken naar Schiphol. Ze schromen niet om een beroep te doen op subsidies die eigenlijk bedoeld zijn voor klimaat of ‘groen’ ondernemen. En zelfs onvervalste en verboden staatssteun passeert de revue, via de route van vrijstellingen aanvragen in Brussel. De documenten van het ministerie van Infrastructuur schetsen een onthutsend beeld. Een minister die in de Kamer vertelt dat de vliegvelden zelfstandig hun natuurvergunningen moeten regelen, zet op grote schaal ambtenaren in om te zoeken naar zelfs de kleinste juridische kiertjes. Tegelijkertijd zoekt Harbers actief naar manieren om opnieuw grootschalig belastinggeld te pompen in de meest vervuilende industrie van ons land. Gaaf land, om te spreken met de woorden van premier Mark Rutte.