Losse verkoop fosfaatrechten zorgt mogelijk voor hogere stikstofdepositie

Eerder deze week kregen we de tip van een veehouder dat boeren die hun bedrijf of alleen de stikstofrechten aan Schiphol hadden verkocht, hun fosfaatrechten aan andere boeren kunnen verkopen. De kans is groot dat zo de stikstofuitstoot groeit in plaats van afneemt. Om dieren te houden hebben boeren stikstof- en fosfaatrechten nodig. Met de eerstgenoemde hebben zij het recht om een bepaalde hoeveelheid stikstofdepositie op kwetsbare natuurgebieden te veroorzaken, terwijl de fosfaatrechten het recht geven om een bepaalde hoeveelheid mest te produceren. Maar het ene hangt nauw samen met het andere. Juist de vermenging van koeienmest met urine zorgt voor de uitstoot van stikstofverbindingen die vervolgens kunnen neerslaan op de natuurgebieden. Zoals inmiddels uitgebreid belicht in de media en de Tweede Kamer kocht Schiphol voor tientallen miljoenen euro’s aan stikstofruimte op bij agrarische bedrijven. SchipholWatch wist de hand te leggen op een aantal contracten van die transacties. Daarin staat expliciet vermeld dat Schiphol het boerenbedrijf overneemt inclusief de ammoniakrechten – de stikstofverbinding die boerenbedrijven uitstoten – van dat bedrijf. Niet gerept wordt in die contracten over de fosfaatrechten. Koppeling niet gerealiseerdOnze tipgever meldde dat de fosfaatrechten dan ook niet aan Schiphol worden overgedaan, maar aan een branchegenoot – een andere veehouder. Dat is logisch: Schiphol heeft niets aan een vergunning om mest te mogen produceren en verkoop aan een andere partij brengt extra geld op voor de stoppende boer – nodig om (hypotheek- en bedrijfs-) schulden af te lossen, voor een pensioenpotje of om elders opnieuw te kunnen beginnen. In 2020 wilde het Ministerie van Landbouw de stikstof- en fosfaatrechten aan elkaar koppelen. Dat ging toen niet door na hevige protesten, zodat boeren nu beide rechten los van elkaar kunnen verkopen. Dit schept nu de onwenselijke situatie dat Schiphol met de opgekochte vergunningen denkt meer stikstof te mogen uitstoten, terwijl de boer die de fosfaatrechten heeft overgenomen meer mest mag produceren. Daarvoor heeft hij of zij uiteraard óók een stikstofvergunning nodig, maar er zijn boeren die een grotere vergunning hebben dan nodig. De zogenaamde latente ruimte in die vergunning kunnen ze nu via de nieuw verworven fosfaatrechten opvullen. Meer in plaats van minder stikstofverbindingenNetto kan op deze manier sprake zijn van een stijging van de stikstofdepositie op kwetsbare natuurgebieden in plaats van de beoogde daling. Dat effect wordt nog eens versterkt door het feit dat Schiphol oneigenlijk profiteert van de stikstof-verdriedubbelaar vanwege de dubbele afkap op 25 kilometer afstand en 900 meter vlieghoogte. Daardoor wordt volgens de TU Delft 90 procent van de vliegtuigenuitstoot niet meegeteld en kan de stikstofdepositie nog verder stijgen. Overigens is de aankoop van stikstofruimte door Schiphol zeer omstreden. Niet alleen vanwege de grote weerstand die hiertegen bestaat in de Tweede Kamer, maar ook omdat volgens juridisch deskundige stikstofruimte helemaal niet verhandeld kan worden. Het is geen bestaand recht en kan daarom niet worden verkocht, zo redeneren zij. Onder meer professor Raoul Beunen schreef daar recentelijk een uitgebreid ‘draadje’ over op Twitter. “Een natuurvergunning geeft geen recht op milieuvervuiling of natuurvernieling en kan dus ook niet als recht worden verhandeld”, zo schreef hij onder meer. Schot tussen luchtvaart en boerenOok woedt een felle discussie over de uitruil van NOx-uitstoot door de industrie en de luchtvaart en NHx-uitstoot door boerenbedrijven. Over het algemeen wordt die uitruil als onwenselijk beschouwd, ook door de Commissie Remkes, en is een motie aangenomen in de Tweede Kamer om een schot te plaatsen tussen de twee soorten stikstofverbindingen. Nadat wij de tip over de verkoop van fosfaatrechten binnenkregen, zochten we naar extra informatie op internet. Daarna plaatsten we er – vlak voor de start van het luchtvaartdebat van gisteren – een inmiddels vaak gedeelde tweet over. Die tweet werd razendsnel opgepikt door meerdere Kamerleden die er krap twee uur later Kamervragen over stelden. Minister Harbers had geen antwoorden op die vragen, maar beloofde deze door te leiden aan verantwoordelijk minister Christianne van der Wal. Zij moet binnenkort met antwoorden komen. De Kamer is ongerust over de gevolgen van de losse verkoop voor het broodnodige herstel van de natuur.